سبد خرید شما خالی است.
خون، گفتار سوم از فصل گردش مواد در بدن زیست دهم است که طراح کنکور علاقه بسیار زیادی به نکات آن برای طرح سوال دارد. در ادامه قصد داریم نکات کنکوری و مهم سلول های خونی را بررسی و مرور کنیم.
خون
نوعی بافت پیوندی است که منظم و یک‌طرفه در رگ‌های خونی جریان دارد.
دارای دو بخش است:
- خوناب که حالت مایع دارد.
- بخش یاخته‌ای که شامل: گویچه‌های قرمز، گویچه‌های سفید و گِرده‌ها (پلاکت‌ها)
- اگر مقداری از خون را گریزانه (سانتریفیوژ) کنیم دو بخش آن از هم جدا میشوند.
- در یک فرد سالم ۵۵ درصد حجم خون را خوناب و ۴۵ درصد را سلول‌های خونی تشکیل می‌دهند.
- به درصد حجمی یاخته‌های خونی خون‌بهر (هماتوکریت) می‌گویند.
نکته: افزایش هماتوکریت تا ۵۰ درصد مشکلی ایجاد نمی‌کند اما بیشتر از آن موجب غلظت خون میشود.
وظایف خون
- انتقال مواد غذایی و گازهای تنفسی
- انتقال هورمون‌ها و سایر مواد
- برقراری ارتباط شیمیایی بین یاخته‌های بدن
- تنظیم دمای بدن و یکسان کردن دما در نواحی مختلف بدن
- در ایمنی و دفاع در برابر عوامل خارجی، نقش اساسی دارد.
- انعقاد خون
خوناب
بیش از ۹۰ درصد خوناب، آب است که در آن پروتئین‌ها، مواد غذایی، یون‌ها و مواد دفعی حل شده‌اند.
نقش پروتئین‌های خوناب
- آلبومین: حفظ فشار اسمزی خون، انتقال بعضی از داروها مثل پنی‌سیلین
- فیبرینوژن: انعقاد خون
- گلوبولین‌ها: ایمنی و مبارزه با عوامل بیماری‌زا
- هموگلوبین و انواعی از گلوبولین‌ها: با جذب و انتقال یون‌ها می‌توانند در تنظیم pH خون مؤثر واقع شوند.
نکته: وجود یون‌های پتاسیم و سدیم در خوناب، اهمیت زیادی دارد چون در فعّالیت یاخته‌های بدن نقش کلیدی دارند.
یاخته‌های خونی
- در افراد بالغ یاخته‌های خونی و گرده‌ها در مغز استخوان، توسط سلول‌های بنیادی، ساخته میشوند.
- سلول‌های بنیادی تقسیم شده و دو نوع سلول به‌وجود می‌آورد:
- سلول‌های لنفوئیدی (لنفوسیت‌ها را به‌وجود می‌آورند)
- سلول‌های میلوئیدی (منشا سایر سلول‌های خونی).
نکته: در دوران جنینی، یاخته‌های خونی در اندام‌های دیگری مثل کبد و طحال نیز ساخته میشوند.
یاخته‌های خونی قرمز
- در انسان بیش از ۹۹ درصد یاخته‌های خونی را گویچه‌های قرمز تشکیل می‌دهند و به خون، ظاهری قرمز رنگ می‌دهند.
- این یاخته‌های کروی از دو طرف، حالت فرو رفته دارند.
- این یاخته‌ها در هنگام تشکیل در مغز استخوان، هستۀ خود را از دست می‌دهند و میان‌یاخته آنها از هموگلوبین پر میشود.
- نقش اصلی گویچه‌های قرمز، انتقال گازهای تنفسی است.
- متوسط عمرشان ۱۲۰ روز است و روزانه حدود ۱ درصد از آنها تخریب شده و جایگزین میشود.
- تخریبشان در کبد و طحال انجام میشود و آهن آزاد شده در کبد ذخیره و یا با خون به مغز استخوان رفته و در ساخت گویچه‌های جدید شرکت میکند.
برای ساخته شدن گویچه‌های قرمز، علاوه بر وجود آهن، ویتامین B12 و فولیک‌اسید نیز لازم است:
- آهن: به صورت گروه هِم به پروتئین گلوبین می‌چسبد و هموگلوبین را میسازد.
- فولیک اسید: نوعی ویتامین از خانواده B است که برای تقسیم طبیعی یاخته‌ای لازم است. کمبود آن باعث میشود یاخته‌ها به ویژه در مغز استخوان، تکثیر نشوند و تعداد گویچه‌های قرمز کاهش یابد. سبزیجات با برگ سبز تیره، حبوبات، گوشت قرمز و جگر از منابع آهن و فولیک اسیدند. کارکرد صحیح فولیک‌اسید به وجود ویتامین B12 وابسته است.
- B12: این ویتامین فقط در غذاهای جانوری وجود دارد. البته در رودۀ بزرگ مقداری ویتامین B12 تولید میشود.
فلش کارت بالا، نمونه‌ای از فلش‌کارت‌های جامع زیست ماست و باعث میشود زیست کنکور را دیگر فراموش نکنید! برای اطلاعات بیشتر روی فلش‌کارت زیست کلیک کنید.
اریتروپویتین
- تنظیم میزان گویچه‌های قرمز، به ترشح هورمونی به نام اریتروپویتین بستگی دارد.
- این هورمون توسط گروه ویژه‌ای از یاخته‌های کلیه و کبد به درون خون ترشح میشود.
- روی مغز استخوان اثر میکند تا سرعت تولید گویچه‌های قرمز را زیاد کند.
- به طور طبیعی مقدار آن کم است اما، در مواقع کمبود اکسیژن خون افزایش می‌یابد.
یاخته‌های خونی سفید
- این یاخته‌ها ضمن گردش در خون، در بافت‌های مختلف بدن نیز پراکنده میشوند.
- نقش اصلیشان دفاع از بدن می‌باشد.
انواع و ویژگی‌های یاخته‌های سفید را در مقاله ایمنی غیر اختصاصی و ایمنی غیراختصاصی مطالعه بفرمایید.
برای آشنایی بیشتر با انواع و ویژگی‌های یاخته‌های سفید توصیه میکنم کلیپ زیر که بخشی از فیلم آموزشی مفهومی زیست دهم است را ببینید:
گرده‌ها
- قطعات یاخته‌ای بی‌رنگ و بدون هسته‌ای هستند که درون خود دانه‌های زیادی دارند و از گویچه‌های خون کوچک‌ترند.
- در مغز استخوان از قطعه‌قطعه شدن بخش میان‌یاخته‌ای یاخته‌های بزرگ مگاکاریوسیت حاصل میشوند و وارد جریان خون میشوند.
- درون هر یک از قطعات، دانه‌های کوچک پر از ترکیبات فعّال وجود دارند. با آزاد شدن یکی از این ترکیبات از گِرده‌ها و ورود به خوناب، فرایندی آغاز میشود که منجر به تشکیل لخته در محل خونریزی می‌گردد.
نقش گرده‌ها در انعقاد خون
- در خونریزی‌های محدود: دیوارۀ رگ‌ها آسیب جزئی می‌بیند، در محل آسیب، گِرده‌ها دور هم جمع میشوند، به هم می‌چسبند و ایجاد درپوش میکنند. این درپوش جلوی خروج خون از رگِ آسیب‌دیده را می‌گیرد.
- در خونریزی‌های شدیدتر: گِرده‌ها در تولید لختۀ خون، نقش اصلی دارند و با ترشح مواد و با کمک پروتئین‌های خون مثل فیبرینوژن، لخته را ایجاد میکنند که تشکیل لخته در محل زخم، جلوی خونریزی را می‌گیرد.
نکته: وجود ویتامین k و یون Ca در انجام روند انعقاد خون و تشکیل لخته لازم است.
در صورتی که برای زیست سال دهم، نیاز به یک آموزش جامع و مفهومی دارید، استفاده از بسته مفهومی زیست دهم را به شما توصیه میکنم. برای اطلاعات بیشتر بر روی تصویر زیر کلیک کنید:
دانلود فایل PDF خلاصه‌ای از خون و سلول‌های خونی زیست دهم
در انتهای توصیه میکنم به مطالب زیر هم سر بزنید:
- خلاصه‌ای از تنفس زیست دهم
- خلاصه ای از قلب زیست دهم
- خلاصه ای از رگ های خونی زیست دهم
- خلاصه ای از گوارش و جذب مواد
برای دریافت مطالب کنکوری بیشتر، عضو کانال تلگرام زیست کنکور و پیج اینستاگرام زیست ما بشوید و برای تماشای کلیپ های آموزشی به کانال آپارات ما نیز مراجعه کنید.
اگر شما هم راجع به ”خون و سلول‌های خونی زیست دهم” سوالی دارید، زیر همین پست بنویسید. قول می دهیم تا جای ممکن پاسخ دهیم.
بازوفیل دوهسته و دارای دانه های درشت تیره
ائوزینوفیل دو هسته دمبلی و دانه های درشت و روشن
نوتروفیل چند هسته ای و دانه های ریز روشن
مونوسیت هسته خمیده یا لوبیایی و بدون دانه و لنفوسیت هسته گرد یا بیضی بدون دانه
در انسان بیش از ۹۹ درصد یاخته‌های خونی را گویچه‌های قرمز تشکیل می‌دهند و به خون، ظاهری قرمز رنگ می‌دهند.
?ترشح هورمون ارتروپیتین در شرایطی افرایش پیدا میکند؛ مثلا:
بیماری های قلبی?، تنفسی?، کم خونی ها?و حضور در ارتفاعات?️
به درصد حجمی یاخته‌های خونی خون‌بهر (هماتوکریت) می‌گویند.
که اگر مقدار آن بیش از ۵٠درصد
افزایش یابد باعث غلظت خون میشود.#سلول های خونی
#نکته_زیست
گلبول های قرمز وقتی درون خون هستند هسته ندارند چون هسته خود را در مغز استخوان از دست داده اند و درنتیجه ژنی هم در این گلبولها وجود ندارد
Nn
با سلام
در مواقع کمبود اکسیژن هماتوکریت خون افزایش پیدا میکند زیرا در این گونه مواقع ترشح اریتروپویتین افزایش یافته و در نتیجه ان تعداد گویچه های قرمز و هماتوکریت زیاد خواهد شد.میتوان نتیجه گرفت درافرادی که در ارتفاعات زندگی میکنند میزان هماتوکریت در آنها بیشتر است.
گلبول های قرمز با داشتن هموگلوبین و آنزیم انیدراز نقش اصلی در انتقال گاز های تنفسی را دارند.
علت قرمزی خون در آدما و بیشتر مهره دار ها وجود پروتئین آهن دار هموگلوبین هست ولی خون در همه جانداران قرمز نیست.
بیلی روبین،ماده ی رنگی صفرا در کبد و از تخریب هموگلوبین گلبول های قرمز به وجود میاد
وظایف خون
انتقال مواد غذایی و گازهای تنفسی
انتقال هورمون ها و سایر مواد
انعقاد خون
تنظیم دمای بدن و یکسان کردن دما در نواحی مختلف بدن
برقراری ارتباط شیمیایی بین یاخته های بدن
ایمنی و دفاع در برابر عوامل خارجی
مونوسیت هسته تکی خمیده یا لوبیایی شکل داره و در سیتوپلاسم خود فاقد دانه هست و از طریق عمل دیاپدز به بافت ها میرود و تبدیل به ماکروفاژ می شود که برای بدن امری مهم است
در تمام جانوران پرسلولی هسته یافت نمی‌شود.
هماتوکریت ،یعنی درصد حجمی گلبول های قرمز خون نسبت به کل خون
هرسلول خونی برخلاف هورمون ها نمیتوانند در بافت ها وجود داشته باشند
هموگلوبین دارای ۹۷% اکسیژن و ۲۳% کربن دی اکسید است
بسیار عالی????
هماتوکریت در حفظ فشار اسمزی هیچ نقشی ندارد
این کار توسط پروتئین آلبومین انجام میشود
سلام
سلول بنیادی میلوئیدی فقط در دفاع غیراختصاصی نقش دارد چون همه دانه دار ها و نوعی بی دانه (مونوسیت) را می سازد و سلول بنیادی لنفوئیدی هم در دفاع اختصاصی شرکت میکند و هم در دفاع غیر اختصاصی مشارکت دارد چون نوعی بی دانه به نام لنفوسیت را میسازد.
سلام و خسته باشید به شما و تیم خوبتون من نکته که (در مغز استخوان از قطعه‌قطعه شدن بخش میان‌یاخته‌ای یاخته‌های بزرگ مگاکاریوسیت حاصل میشوند و وارد جریان خون میشوند.) یاد گرفتم
سلام
گلبول قرمز در شرایط عادی حالت کروی و فرورفتگی داره و این باعث میشه جریان خون راحت تر باشه
در کم خونی داسی شکل چون شکل گلبول تغییر میکنه جریان خون و حتی دیاپدز هم به مشکل میخوره و چون در این بیماری پروتئین هموگلوبین دچار اختلال میشه پس اکسیژن رسانی هم ممکنه به مشکل بخوره
??در هر میلی مترمکعب خون به طور متوسط ۵ تا ۶ میلیون گویچه قرمز، ۲۵۰ هزار پلاک و بین ۶ تا ۷ هزار گویچه سفید وجوددارد♥️♣️
سلام
مسابقه نکته تست: لنفوسیت نسبت به دیگر گلبول های سفید ، بزرگترین هسته را دارد.
اختلال در جذب ویتامین k که می تواند ناشی از اختلال در جذب چربی ها باشد منجر به اختلال در انعقاد خون می شود
با عرض سلام و خسته نباشید
اختلال در ترشح فاکتور معده موجب اختلال در جذب ویتامین b12 میشود و از انجایی که برای ساخت گلبول قرمز این ویتامین ضروری است میتواند عامل کم خونی باشد
هر سلول خونی برخلاف هورمون ها نمیتوانند در بافت ها وجود داشته باشند.
سلام
اریتروپوتین در واکنش به کمبود اکسیژن و برای جبران آن می آید و تعداد گلبول های قرمز و هماتوکریت رو افزایش میدهد
سلام
لنفوسیت ها به وسیله سلول های بنیادی لنفوئیدی ساخته میشوند
ازنظر اندازه،گلبولهای سفید بزرگتر از گلبولهای قرمز بزرگتر ازپلاکت ها هستند اما ازنظرتعداد، گلبولهای قرمز بیشتر ازپلاکتها بیشتر ازگلبول های سفید هستند
سلام
اریتروپویتین روی مغز استخوان اثر میکند تا سرعت تولید گویچه های قرمز را زیاد کند
ممنون از مقالتون عالی بود
در جلوگیری از خونریزی‌های محدود، فقط پلاکت‌ها ایفای نقش میکنند.
سلام
خون یک بافت پیوندی فاقد رشته های کلاژن و الاستیک است و مانند همه ی انواع بافت های پیوندی ماده زمینه ای ان (یعنی خوناب) توسط یاخته های این بافت ترشح می شود
افزایش بیش از حد یاخته های خونی می تواند یکی از عوامل به وجود امدن سرطان خون باشد
افزایش
با سلام
نکاتی که باید توجه شود: کل مطالب.
سلام و خسته نباشید
وجود یون های پتاسیم و سدیم در خوناب اهمیت زیادی دارد چون در فعالیت های یاخته های بدن نقش کلیدی دارد
ممنون از مقاله خوبتون
سلام وقتتون بخیر
نکته ترکیبی دهم با یازدهم=
جذب گلوکز از روده ی باریک با یون سدیم صورت میگیره یعنی نمی تونست وارد روده ی باریک بشه در واقع به همراه سدیم وارد سلول میشد و از اون طرف هم پمپ سدیم پتاسیم همیشه میومد این غلظت رو بر قرار میکرد.
مسابقه نکته کنکوری:
هموگلوبین در تنظیم ph نقش داره
پس متنوع ترین مولکولی از لحاظ ساختار و عملکرد میتوان دید که علاوه بر جابه جایی مواد ph خون را نیز تنظیم کند
مسابقه نکته کنکوری*
خسته نباشید
۱ – هموگلوبین تا وقتی درون گلبول قرمز می‌باشد جزو هماتوکریت محسوب میشود ولی پس از خروج از گلبول قرمز جزو هماتوکریت نیست .
۲_ هر عاملی که در تنظیم کلسیم خون و ویتامین K نقش داشته باشد در انعقاد خون نیز نقش دارد .
مرسی از مقاله خوبتون
مسابقه نکته کنکوری
۱ – هموگلوبین تا وقتی درون گلبول قرمز می‌باشد جزو هماتوکریت محسوب میشود ولی پس از خروج از گلبول قرمز جزو هماتوکریت نیست .
۲_ هر عاملی که در تنظیم کلسیم خون و ویتامین K نقش داشته باشد در انعقاد خون نیز نقش دارد .
مرسی از مقاله خوبتون
نکته زیست مسابقه: گلبول های قرمز بالغ هسته خود را از دست می دهند. پس درنتیجه گلبول های قرمز فام تن، همانندسازی DNA و تقسیم رشتمان را ندارند
یاخته های خونی دردوران جنینی علاوه بر مغزقرمز استخوان در کبد وطحال تولید میشوند
نکته زیست مسابقه: پلی سیتمی را زیاد شدن غیر طبیعی تعداد گلبول های قرمز و مقدار هموگلوبین میتوان تعریف کرد که علت آن پر کاری غیر طبیعی مغز استخوان است.
سلام مسابقه نکته کنکوری
هورمون اریتروپویتین فقط از بعضی از سلول های کلیه و کبد (نه همه سلول ها) به خون ترشح میشود