سبد خرید شما خالی است.
چرا نفس می کشیم؟
ارسطو معتقد بود که نفس‌کشیدن باعث خنک‌شدن قلب میشود.او نمی دانست که هوا خود مخلوطی از چند گاز است. بنابراین هوای دمی و بازدمی را از نظر ترکیب شیمیایی یکسان می‌دانست.
هوای دمی اکسیژن بیشتری دارد و هوای بازدمی کربن‌دی‌اکسید بیشتری دارد.
خون تیره، اکسیژن کم اما کربن‌دی‌اکسید زیادی دارد و خون روشن اکسیژن بیشتر و کربن‌دی‌اکسید کمتری دارد.
- یکی از علل زیان بار بودن کربن‌دی‌اکسید این است که می تواند با آب واکنش دهد و کربنیک اسید تولید کند و PH را کاهش دهد. تغییر PH باعث اختلال در ساختار پروتئین ها می شود و عملکرد آنها را مختل می کند.
- محلول آب‌آهک و برم‌تیمول‌بلو معرف کربن‌دی‌اکسید هستند و با دمیدن کربن‌دی‌اکسید در آنها به ترتیب شیری رنگ و زرد‌رنگ می شوند.
بخش های عملکردی دستگاه تنفس
از نظر عملکرد دستگاه تنفس شامل دوبخش است:
- بخش هادی
- بخش مبادله ای
بخش هادی:
- از بینی تا نایژک انتهایی به بخش هادی تعلق دارد.
- از مجاری تنفسی ای تشکیل شده است که هوا را به درون و بیرون دستگاه تنفسی هدایت می کنند.
- هوا را از ناخالصی‌ها، مثل میکروب های بیماری زا و ذرات گرد و غبار، پاکسازی می کند.
- هوا را گرم و مرطوب می کند تا برای مبادله گازها با خون آماده شود.
ابتدای مسیر ورو دهوا در بینی، از پوست نازکی پوشیده شده است که موهای آن، مانعی در برابر ورود ناخالصی های هوا ایجاد می کنند. با پایان یافتن این پوست در بینی، مخاط مژکدار آغاز میشوند که در سراسر مجاری هادی ادامه پیدا می کند. این مخاط، یاخته های مژکدار فراوان و ترشحات مخاطی دارای مواد ضد میکروبی دارد.
نکته: مخاط مژکدار مجاری هادی به دو نوع سلول فاقد مژک و چند مژکی تقسیم می شوند.
حلق، گذرگاهی است، ماهیچه ای که هم هوا و هم غذا از آن عبور می کند. انتهای حلق به یک دوراهی ختم می شود. در این دوراهی، حنجره در جلو و مری در پشت قرار دارد. حنجره درابتدای نای واقع است و در تنفس، دو کار مهم انجام می‌دهد. دیواره غضروفی آن، مجرای عبور هوا را باز نگه میدارد. حنجره، درپوشی به نام اپی گلوت (برچاکنای) دارد که مانع ورود غذا به مجرای تنفسی میشود. دیواره ی نای حلقه های غضروفی C شکل دارد که مجرای نای را همیشه باز نگه می دارد. دهانه ی غضروف به سمت مری قرار دارد و باعث عبور راحت تر غذا میشود.
نای در انتهای خود، به دو شاخه تقسیم میشود و نایژه های اصلی را پدید می آورد:
هر نایژه اصلی به یک شش وارد شده، در آنجا به نایژه های باریک تر تقسیم می شود. همچنان که از نایژه اصلی به سمت نایژه های باریک تر پیش میرویم، از مقدار غضروف کاسته میشود و انشعابی از نایژه که دیگر غضروفی ندارد، نایژک نامیده میشود. به علت نداشتن غضروف، نایژک ها می توانند تنگ و گشاد شوند که به دستگاه تنفس امکان می دهد تا بتواند مقدار هوای ورودی یا خروجی را تنظیم کند.
آخرین انشعاب نایژک در بخش هادی، نایژک انتهایی نام دارد .
بخش مبادله ای
با حضور اجزای کوچکی به نام حبابک مشخص میشود.
نایژکی را که روی آن حبابک وجود دارد، نایژک مبادله ای می‌نامیم.
نایژک مبادله ای در انتهای خود به ساختاری شبیه به خوشه انگور ختم می شود که از اجتماع حبابکها پدید آمده است، هریک از این خوشه ها را یک کیسه حبابکی می‌نامند.
مخاط مژکدار در نایژک مبادله ای به پایان می رسد، بنابراین کیسه های حبابکی، سازو کار دیگری برای مقابله با ناخالصی های هوا دارند که آخرین خط دفاع دستگاه تنفسی به شمار می رود . در حبابکها، گروهی از یاخته های دستگاه ایمنی بدن به نام ماکروفاژها (درشت خوار) مستقر شده اند. باکتری‌ها و ذرات گرد و غباری را که از مخاط مژکدار گریخته اند، نابود می کنند.
ورود هوا به کیسه های حبابکی باعث افزایش حجم آنها میشود اما این کیسه ها در برابر انبساط با مشکلی روبه رو هستند. لایه نازکی از آب، سطحی را که در تماس با هواست، پوشانده است و بنابراین نیروی کشش سطحی آب در برابر باز شدن مقاومت می کند. ماده ای به نام سورفاکتانت (عامل سطح فعال) که از بعضی از یاخته های حبابکها ترشح می شود، با کاهش نیروی کشش سطحی، باز شدن کیسه ها را آسان می کند.
حمل گازها در خون
گلبول های قرمز سرشار از هموگلوبین هستند.
بیشترین مقدر حمل اکسیژن در خون توسط هموگلوبین است اما هموگلوبین در حمل کربن دی اکسید نقش کمتری دارد.
بیشترین مقدار کربن‌دی‌اکسید بصورت یون بی کربنات در گویچه ی قرمز حمل می شود.
در گویچه قرمز، آنزیمی به نام کربنیک انیدراز هست که کربن دی اکسید را با آب ترکیب می کند و کربنیک اسید پدید می آورد. کربنیک اسید به سرعت به یون بیکرینات و هیدروژن تجزیه می شود. یون بیکربنات از گویچه قرمز خارج و به خوناب وارد می شود. با رسیدن به شش ها، کربن دی اکسید از ترکیب یون بیکربنات آزاد میشود و از آنجا به هوا انتشار می یابد.
برای آشنایی بیشتر با حمل گازها در خون توصیه میکنم ابتدا کلیپ زیر، که بخشی از فیلم آموزش مفهومی زیست دهم است را تماشا کنید:
شش ها
شش ها درون قفسه سینه و روی پرده ماهیچه ای دیافراگم قرار دارند.
شش چپ به علت مجاورت با قلب، از شش راست قدری کوچک تر است.
هریک از شش ها را پرده ای دولایه به نام پرده جنب فراگرفته است.
یکی از لایه های این پرده، به سطح شش چسبیده و لایه دیگری به سطح درونی قفسه سینه متصل است.
درون پرده جنب، فضای اندکی است که از مایعی به نام مایع جنب، پر شده است و فشار این مایع از فشار جو کمتر است.
شش ها دو ویژگی مهم دارند :
- پیروی از حرکات قفسه سینه
- کشسانی
هنگامی که قفسه سینه منبسط می شود، شش ها نیز منبسط میشوند. فشار هوای درون ششها کم شده، هوای بیرون به درون شش ها کشیده میشود.
دم
فرآیندی فعال است که درنتیجه افزایش حجم قفسه سینه رخ می دهد. در این رویداد، دو عامل دخالت دارد: ماهیچه دیافراگم که در حالت استراحت، گنبدی شکل است اما وقتی منقبض می شود، به حالت مسطح در می آید. انقباض ماهیچه های بین دندهای خارجی که دنده ها را به سمت بالا و جلو جابه جا می کند و جناغ را به جلو می راند.
بازدم
با به استراحت درآمدن ماهیچه دیافراگم و ماهیچه های بین دنده ای خارجی، و براثر ویژگی کشسانی شش ها، حجم قفسه سینه و درنتیجه حجم شش ها کاهش می یابد و هوای درون آنها به بیرون رانده میشود. در بازدم عمیق، انقباض ماهیچه های بین دنده ای داخلی و نیز ماهیچه های شکمی، به کاهش حجم قفسه سینه کمک می کند.
فلش کارت بالا، نمونه‌ای از فلش‌کارت‌های جامع زیست ماست و باعث میشود زیست کنکور را دیگر فراموش نکنید! برای اطلاعات بیشتر روی فلش‌کارت زیست کلیک کنید.
در صورتی که برای زیست سال دهم، نیاز به یک آموزش جامع و مفهومی دارید، استفاده از تدریس مفهومی زیست دهم را به شما توصیه میکنم. برای اطلاعات بیشتر بر روی دکمه زیر کلیک کنید:
پینگ بک: نکات کنکوری و مهم گلیکولیز (قندکافت) زیست دوازدهم – بیوزیک
خلاصه ی مفیدی بود ممنونم
خواهش می کنم. موفق باشید.