سبد خرید شما خالی است.
دفع و تنظیم اسمزی در جانداران، گفتار سوم از فصل تنظیم اسمزی و دفع مواد زائد زیست دهم است. این قسمت، یکی از سوژه های مورد علاقه طراح کنکور، برای طرح سوالات زیست جانوری است. در ادامه نکات کنکوری و مهم تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران را بررسی خواهیم کرد.
دفع و تنظیم اسمزی در تک یاخته ای ها
در بسیاری از تک یاخته‌ای‌ها تنظیم اسمزی با کمک انتشار انجام می‌شود.
در برخی تک یاخته‌ای‌ها، آبی که در نتیجه اسمز وارد می‌شود به همراه مواد دفعی توسط واکوئل‌های انقباضی دفع می‌شود.مثل پارامسی.
توجه: پارامسی یک آغازی تک سلولی است (یوکاریوت است).
روش‌های مختلف دفع در بی‌مهرگان
نفریدی
نفریدی ساختاری است که برای دفع، تنظیم اسمزی یا هر دو مورد به‌کار می‌رود.
نفریدی لوله‌ای است که با منفذی به بیرون باز شده و از طریق آن دفع انجام می‌شود.
آبشش
در سخت پوستان، مواد دفعی نیتروژن‌دار با انتشار ساده، از آبشش‌ها دفع می‌شود.
لوله‌های مالپیگی
- حشرات سامانە دفعی متصل به روده به‌نام لوله‌های مالپیگی دارند.
- ماده دفعی در حشرات اسید‌اوریک است که همراه با آب و یون‌ها به لوله‌های مالپیگی وارد می‌شود.
- محتوای لوله‌های مالپیگی به روده، تخلیه و با عبور مایعات در روده، آب و یون‌ها بازجذب می‌شوند.
- اوریک‌اسید از طریق روده، همراه با مواد دفعی دستگاه گوارش دفع می‌شود.
روش‌های مختلف دفع در مهره‌داران
برای آشنایی با روش‌های مختلف دفع در مهره‌داران توصیه میکنم ابتدا کلیپ زیر، که بخشی از فیلم آموزش مفهومی زیست دهم است را تماشا کنید:
کلیه
- همه مهره‌داران کلیه دارند.
غدد راست روده‌ای
- ماهیان غضروفی که ساکن آب شور هستند، علاوه‌بر کلیه‌ها، دارای غدد راست روده‌ای هستند.
- غدد راست روده‌ای محلول نمک بسیار غلیظ را به روده ترشح می‌کنند.
- مثل: کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها
دفع ادرار رقیق
در ماهیان آب شیرین، به علت بیشتر بودن فشار اسمزی مایعات بدن، نسبت به محیط، آب به راحتی می‌تواند وارد بدن شود. برای مقابله با این مشکل:
- این ماهیان معمولا آب کمتری می‌نوشند. باز و بسته شدن دهان ماهی نیز فقط به منظور عبور آب و تبادل گازها در آبشش انجام می‌شود.
- همچنین حجم زیادی از آب را به صورت ادرار رقیق دفع می‌کنند.
فلش کارت بالا، نمونه‌ای از فلش‌کارت‌های جامع زیست ماست و باعث می‌شود زیست کنکور را دیگر فراموش نکنید! برای اطلاعات بیشتر روی فلش‌کارت زیست کلیک کنید.
دفع ادرار غلیظ
در ماهیان آب شور، فشار اسمزی مایعات بدن کمتر از فشار اسمزی محیط است؛ بنابراین آب، تمایل به خروج از بدن دارد. برای مقابله با این مشکل:
- ماهیان دریایی مقدار زیادی آب می‌نوشند.
- برخی یون‌ها توسط کلیه به‌صورت ادرار غلیظ و برخی از طریق یاخته‌های آبشش دفع می‌شوند.
دفع در دوزیستان
- مثانه دوزیستان محل ذخیره آب و یون‌هاست.
- هنگام خشک شدن محیط، دفع ادرار کم و مثانه برای ذخیرە بیشتر آب، بزرگتر می‌شود.
- سپس بازجذب آب از مثانه به خون افزایش پیدا می‌کند.
دفع در خزندگان و پرندگان (غدد نمکی)
- کلیه در این جانوران توانمندی زیادی در بازجذب آب دارد.
- برخی از خزندگان دریایی و پرندگان بیابانی که آب دریا یا غذای نمک‌دار مصرف می‌کنند، نمک اضافه را از طریق غدد نمکی نزدیک چشم یا زبان، به‌صورت قطره‌های غلیظ دفع می‌کنند.
در صورتی که برای زیست سال دهم، نیاز به یک آموزش جامع و مفهومی دارید، استفاده از بسته مفهومی زیست دهم را به شما توصیه میکنم. برای اطلاعات بیشتر بر روی تصویر زیر کلیک کنید:
دانلود فایل PDF خلاصه‌ای از تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران زیست دهم
در انتهای توصیه میکنم به مطالب زیر هم سر بزنید:
- خلاصه‌ای از گردش مواد در جانداران زیست دهم
- خلاصه ای از تنوع گوارش در جانداران زیست دهم
- خلاصه ای از دستگاه عصبی جانوران زیست دهم
برای دریافت مطالب کنکوری بیشتر، عضو کانال تلگرام زیست کنکور و پیج اینستاگرام زیست ما بشوید و برای تماشای کلیپ های آموزشی به کانال آپارات ما نیز مراجعه کنید.
اگر شما هم راجع به ”تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران زیست دهم” سوالی دارید، زیر همین پست بنویسید. قول می دهیم تا جای ممکن پاسخ دهیم.
