نکات کنکوری و مهم دستگاه عصبی جانوران زیست یازدهم

دستگاه عصبی جانوران، بخشی از فصل تنظیم عصبی (فصل اول) از زیست یازدهم است که معمولا طراح کنکور علاقه زیادی به بخش‌های مختلف آن دارند و هر ساله بصورت ترکیبی از بخش‌های مختلف آن سوال مطرح می‌شود! در ادامه نکات مهم و کنکوری دستگاه عصبی جانوران زیست یازدهم را فرا خواهید گرفت.

هیدر

• دارای ساده‌ترین ساختار عصبی، یعنی شبکۀ عصبی می‌باشد.
• دستگاه عصبی در هیدر، فاقد تقسیم‌ بندی مرکزی و محیطی است.
• شبکۀ عصبی مجموعه‌ای از نورون‌های پراکنده در دیواره بدن هیدر است که با هم ارتباط دارند.
• تحریک هر نقطه از بدن هیدر در تمام سطح بدنش منتشر می‌شود.
• نورون‌های شبکه عصبی، باعث تحریک یاخته‌های ماهیچه‌ای می‌شوند.
• هیدر جانداری بی‌مهره است که از کیسه‌تنان می‌باشد.
• هیدر سر ندارد بنابراین مغز هم ندارد. (هر جانوری که سر ندارد، فاقد مغز است.)

پلاناریا

• دستگاه عصبی پلاناریا دارای تقسیم بندی مرکزی و محیطی می‌باشد.
• پلاناریا دارای دو گره‌ عصبی در سر می‌باشد که این دو گره‌ عصبی، مغز جانور است.
• دو طناب عصبی که متصل به مغز هستند، در طول بدن جانور کشیده شده‌اند.
• دو طناب عصبی با رشته‌هایی به هم متصل‌اند و ساختار نردبان مانندی را ایجاد می‌کنند.
• بخش مرکزی دستگاه عصبی جانور شامل مغز و ساختار نردبان مانند می‌باشد.
• بخش محیطی دستگاه عصبی پلاناریا، رشته‌های جانبی متصل به ساختار نردبان مانند می‌باشند.

نکته: هر گره‌ عصبی مجموعه‌ای از جسم یاخته‌های عصبی است.

حشرات

• دستگاه عصبی حشرات دارای تقسیم بندی مرکزی و محیطی می‌باشد.
• مغز حشرات از چند گره به هم جوش خورده تشکیل شده‌است.
• یک طناب عصبی شکمی، در طول بدن جانور کشیده شده ‌است و در هر بند از بدن، یک گره عصبی دارد.
• هرگره عصبی فعالیت ماهیچه‌های همان بند را تنظیم می‌کند.

مهره داران

• در مهره‌داران نیز مانند انسان، دستگاه عصبی شامل دستگاه عصبی مرکزی و محیطی است.
• همه‌ی مهره‌داران یک طناب عصبی پشتی دارند و بخش جلویی آن برجسته شده و مغز را تشکیل می‌دهد.
• طناب عصبی درون سوراخ مهره‌ها و مغز، درون جمجمه‌ای غضروفی و یا استخوانی جای گرفته‌ است؛ مانند ساختار دستگاه عصبی انسان.

نکته: در بین مهره‌داران، اندازۀ نسبی مغز پستانداران و پرندگان نسبت به وزن بدنشان از بقیه بیشتر است.

تشریح مغز گوسفند

بررسی بخش‌های خارجی مغز

مشاهده سطح پشتی

عناصر قابل مشاهده در این سطح شامل:

• لوب‌های بویایی
• نیمکره‌های مخ و شیار بینشان
• مخچه
• کرمینه

مشاهده سطح شکمی

عناصر قابل مشاهده در این سطح شامل:

• کیاسمای بینایی
• مغز میانی
• پل مغزی
• مخچه
• بصل‌النخاع
• بخشی از نخاع
• ممکن است لوب‌های بویایی نیز قابل مشاهده باشند.

بررسی بخش‌های داخلی مغز

• اگر دو نیمکره مخ را از هم فاصله دهیم، رابط پینه‌ای را مشاهده می‌کنیم. (بدون برش)
• اگر جلوی رابط پینه‌ای برش کوچکی ایجاد کنیم، رابط سه‌گوش را می‌بینیم.
• بین رابط پینه‌ای و رابط سه گوش، بطن‌های ۱ و ۲ مغزی قرار دارند.

نکته: درون بطن‌های ۱ و ۲ اجسام مخطط و شبکه‌ مویرگی ترشح‌کننده‌ی مایع مغزی – نخاعی قرار دارد.

• اگر یک برش طولی در رابط سه گوش ایجاد کنیم، تالاموس‌ را می‌بینیم.
• در عقب تالاموس، بطن سوم قرار دارد.
• در لبه‌ی پایین بطن سوم، غده ی پینه‌آل (اپی‌فیز) قرار دارد.
• در عقب اپی‌فیز، برجستگی‌های چهارگانه قرار دارند.
• اگر کرمینه را در امتداد شیار بین دو نیمکره برش بزنیم، می‌توانیم درخت زندگی و بطن چهارم مغزی را ببینیم.
• بطن چهارم در فاصله بین مخچه و بصل‌النخاع دیده می‌شود.

در صورتی که برای زیست سال یازدهم، نیاز به یک آموزش جامع و مفهومی دارید، استفاده از بسته مفهومی زیست یازدهم را به شما توصیه می‌کنم. برای اطلاعات بیشتر بر روی تصویر زیر کلیک کنید: