سبد خرید شما خالی است.
تنوع تبادلات گازی در جانداران، گفتار سوم از فصل تنفس زیست دهم است و همیشه یکی از سوژه‌های مورد علاقه برای طرح سوالات جانوری زیست کنکور بوده است. در این مقاله سعی کردم نکات کنکوری و مهم تنفس جانوران را برای شما جمع آوری کنم. ابتدا فایل صوتی خلاصه آن را بشنویم:
در جانداران روش های مختلفی برای تبادل گازی وجود دارد:
انتشار
این روش در تک‌یاخته‌ای‌ها و جانورانی مثل کرم پهن یا هیدر آب شیرین وجود دارد که گازها می‌توانند بین یاخته‌ها و محیط مبادله شوند.
تنفس نایدیسی (تراشه‌ای)
این روش از تبادلات گازی در بی‌مهرگان خشکی‌زی مانند حشرات و صدپایان وجود دارد.
- نایدیس‌ها، لوله‌های منشعب و مرتبط به هم هستند که از طریق منافذ تنفسی، به خارج راه دارند.
- معمولاً دارای ساختاری جهت بستن منافذ (ممانعت از هدر رفتن آب) هستند.
- انشعابات پایانی نایدیس، در کنار تمام یاخته‌های بدن قرار می‌گیرند، بن‌بست بوده و دارای مایعی است که تبادلات گازی را ممکن می‌کند.
- گازها بین نایدیس و یاخته‌های بدن از طریق انتشار مبادله می‌شوند.
تنفس پوستی
بی‌مهرگانی نظیر کرم خاکی و دوزیستان از این طریق تنفس می‌کنند.
کرم خاکی
- در محیط های مرطوب زندگی می‌کنند.
- دارای شبکۀ مویرگی زیرپوستی است.
- گازها را با هوای موجود بین ذرات خاک، تبادل می‌کند.
دوزیستان
- بیشتر تبادلات گازی از طریق پوست است.
- در قورباغه‌ها، شبکۀ مویرگی یکنواخت و وسیعی برای تبادل گازی با محیط در زیر پوست قرار دارد.
- ماده مخاطی لغزنده روی پوستشان، کارایی تنفس را افزایش می‌دهد.
تنفس آبششی
- تنفس آبششی در ستاره دریایی، ماهیان بالغ و نوزاد دوزیستان وجود دارد.
- ساده‌ترین آبشش‌ها، برجستگی‌های کوچک و پراکندۀ پوستی هستند (ستاره دریایی) و یا به نواحی خاص محدود می‌شوند.
فلش کارت بالا، نمونه‌ای از فلش‌کارت‌های جامع زیست ماست و باعث می‌شود زیست کنکور را دیگر فراموش نکنید! برای اطلاعات بیشتر روی فلش‌کارت زیست کلیک کنید.
- جهت حرکت خون در مویرگ‌ها، و عبور آب در طرفین تیغه‌های آبششی، برخلاف یکدیگر است.
- خارهای آبششی از خروج مواد غذایی از شکاف آبششی جلوگیری می‌کند.
تنفس ششی
در بی‌مهرگان و مهره‌داران خشکی‌زی تنفس ششی مشاهده می‌شود. نرم‌تنانی مثل حلزون و لیسه (بی‌مهرگان خشکی زی) برای تنفس، از شش استفاده می‌کنند.
بیشتر جانوران سازوکارهایی برای جریان پیوسته هوای تازه، در مجاورت سطح تنفسی دارند که به آن سازوکارهای تهویه‌ای می‌گویند. انواع ساز و کارهای تهویه‌ای:
- پمپ فشار مثبت: قورباغه به کمک ماهیچه‌های دهان و حلق، با حرکتی شبیه «قورت دادن» هوا را با فشار به شش‌ها می‌راند به این سازوکار پمپ فشار مثبت می‌گویند.
- سازوکار فشار منفی: در انسان سازوکار فشار منفی وجود دارد که در آن، هوا به وسیلۀ مکش حاصل از فشار منفی، به شش‌ها وارد می‌شود.
پرندگان
پرندگان به علت پرواز، نسبت به سایر مهره‌داران انرژی بیشتری مصرف می‌کنند و بنابراین به اکسیژن بیشتری نیاز دارند.
برای افزایش کارایی سیستم تنفسی و جبران اکسیژن مصرفی، علاوه بر شش دارای ساختارهایی به نام کیسه‌های هوادار هستند.
یادآوری: دستگاه گوارش پرندگان دارای چینه دان و سنگدان است.
در صورتی که برای زیست سال دهم، نیاز به یک آموزش جامع و مفهومی دارید، استفاده از بسته مفهومی زیست دهم را به شما توصیه میکنم. برای اطلاعات بیشتر بر روی تصویر زیر کلیک کنید:
دانلود فایل PDF خلاصه‌ای از تنوع تبادلات گازی در جانداران زیست دهم
در انتهای توصیه میکنم به مطالب زیر هم سر بزنید:
برای دریافت مطالب کنکوری بیشتر، عضو کانال تلگرام زیست کنکور و پیج اینستاگرام زیست ما بشوید و برای تماشای کلیپ های آموزشی به کانال آپارات ما نیز مراجعه کنید.
اگر شما هم راجع به ”تنوع تبادلات گازی در جانداران زیست دهم” سوالی دارید، زیر همین پست بنویسید. قول می دهیم تا جای ممکن پاسخ دهیم.
