سبد خرید شما خالی است.
یکی از مباحث مهم و کنکوری زیست، سامانه های بافتی گیاهان در زیست سال دهم است. وقتی ریشه، ساقه و برگ را در نهان‌دانگان برش می‌دهیم، سه بخش در آنها قابل تشخیص است و به هریک از این بخش‌ها، سامانه بافتی گفته می‌شود.
- سامانه بافتی در گیاهان
هر سامانه از بافت‌ها و یاخته‌های گوناگونی تشکیل شده‌است که هرکدام، عملکرد خاصی دارند.
گیاهان نهان‌دانه (گل‌دار) از سه سامانه بافتی تشکیل شده‌اند:
۱- سامانه بافت پوششی در گیاهان
- اندام ها را در برابر عوامل بیماریزا و تخریبگر که در محیط بیرون قرار دارند، حفظ می‌کند.
- سراسر اندام گیاه را می‌پوشاند.
- عملکردی شبیه پوست در جانوران دارد.
- معمولا از یک لایه یاخته تشکیل شده است.
- در برگ‌ها، ساقه‌ها و ریشه‌های جوان، روپوست و در اندام‌های مسن گیاه، پیراپوست (پریدرم)، نامیده می‌شود.
روپوست، سبب کاهش تبخیر آب از اندام‌های هوایی گیاه می‌شود، اما چگونه؟
برای پاسخ به این سوال، باید با اصطلاحی به نام پوستک آشنا شویم!
پوستک
- لایه‌ای ساخته شده از ترکیبات لیپیدی است که روی سطح بیرونی یاخته‌های روپوست قرار دارد.
- به علت لیپیدی بودن، به کاهش تبخیر آب از سطح برگ کمک می‌کند.
- از ورود نیش حشرات و عوامل بیماریزا به گیاه، جلوگیری می‌کند و در حفظ گیاه در برابر سرما نقش دارد.
- روپوست ریشه، پوستک ندارد.
بعضی یاخته‌های روپوستی در اندام‌های هوایی گیاه، به سه نوع یاخته تمایز می‌یابند:
- نگهبان روزنه: برخلاف دونوع دیگر، سبزینه (کلروفیل) دارند.
- کرک
- ترشحی
توجه: تار کشنده در ریشه‌های جوان از تمایز یاخته‌های روپوست ایجاد می‌شود.
۲- سامانه بافت زمینه ای در گیاهان
فضای بین روپوست و بافت آوندی را پر می‌کند.
بافت زمینه‌ای از سه نوع بافت تشکیل شده است:
بافت پارانشیمی (نرم آکنه)
- رایج‌ترین بافت در سامانه بافت زمینه‌ای است.
- دیواره نخستین نازک و چوبی نشده دارد.
- نسبت به آب نفوذپذیر است.
- هنگام زخمی شدن گیاه، با تقسیم خود سبب بازسازی آن می‌شود.
- قادر به ذخیره مواد است.
- فتوسنتز انجام می‌دهد.
- پارانشیم سبزینه‌دار، به فراوانی در اندام‌های سبز گیاه مانند برگ دیده می‌شود.
- پارانشیم هوادار در گیاهان آبزی وجود دارد که فاصله فراوانی بین یاخته‌های آن است. (این گیاهان با مشکل کمبود اکسیژن مواجه‌اند.)
بافت کلانشیمی (چسب آکنه)
- معمولا زیر روپوست قرار دارد.
- دیواره پسین ندارد.
- دیواره نخستین ضخیم دارد.
- سبب استحکام و انعطاف‌پذیری اندام می‌شوند.
- مانع رشد اندام گیاهی نمی‌شود. (برخلاف اسکلرانشیم)
بافت اسکلرانشیمی (سخت آکنه)
- دیواره پسین ضخیم و چوبی‌شده دارند که چوبی شدن دیواره سبب مرگ پروتوپلاست می‌شود.
- نقش استحکامی دارد.
- ذره‌های سختی که هنگام خوردن گلابی زیر دندان حس می‌کنیم، مجموعه یاخته‌هایی از این بافت است.
دو نوع یاخته اسکلرانشیمی وجود دارد:
- اسکلرئیدها: یاخته های کوتاهی هستند.
- فیبرها: یاخته های درازی هستند که در تولید طناب و پارچه استفاده می‌شود.
۳- سامانه بافت آوندی در گیاهان
انتقال مواد در گیاهان را انجام می‌دهد. (شیره خام و پرورده را در سراسر گیاه جابه‌جا می‌کنند.)
دارای سه نوع یاخته اصلی است:
آوندچوبی
یاخته‌های مرده‌ای اند که دیواره چوبی شده آنها به‌جا مانده است.
لیگنین (چوب) در دیواره یاخته‌های آوند چوبی به شکل‌های متفاوتی قرار می‌گیرد.
دو نوع شناخته شده آوندهای چوبی عبارتند از:
- تراکئید: یاخته های دوکی شکل دراز هستند.
- عنصر آوندی: یاخته‌های کوتاهی هستند که فاقد دیواره عرضی بوده و لوله پیوسته‌ای تشکیل شده است.
توجه: مقدار بافت آوند چوبی در ساقه چوبی شده، به مراتب بیشتر از بافت آوند آبکشی است.
آوند آبکش
دیواره نخستین سلولزی دارند.
دیواره عرضی دارای صفحه آبکشی دارند.
هسته ندارند، اما به دلیل داشتن سیتوپلاسم زنده‌اند.
توجه: درکنار آوندهای آبکش نهان‌دانگان، یاخته های همراه قرار دارند که به آوندهای آبکش در ترابری شیره پرورده کمک می‌کنند.
- یاخته‌هایی که آوندها را می‌سازند. (اصلی ترین یاخته‌ها)
توجه: علاوه بر آوندها، یاخته‌های دیگری مانند یاخته‌های پارانشیمی (نرم آکنه) و فیبر نیز وجود دارد.
دانلود فایل PDF سامانه بافتی در گیاهان زیست دهم
در صورتی که نیاز به یک بسته آموزشی کامل جهت تدریس مفهومی زیست دهم دارید، بر روی لینک زیر کلیک کنید:
در انتهای توصیه می کنم به مطالب زیر هم سر بزنید:
برای دریافت مطالب کنکوری بیشتر، عضو کانال تلگرام زیست کنکور و پیج اینستاگرام زیست ما بشوید و برای تماشای کلیپ های آموزشی به کانال آپارات ما نیز مراجعه کنید.
اگر شما هم راجع به مبحث “سامانه بافتی گیاهان زیست‌شناسی دهم” سوالی دارید، زیر همین پست بنویسید. قول می دهیم تا جای ممکن پاسخ دهیم.
پادکستای خلاصتون عالین کل کلاسمون دانلود کردیم و گوش میدیم . خیلی خیلی دوستون داریم دکتر
ممنون لطف دارید. داخل کانال تلگرام هم آرشیو کردم. موفق باشید.