سبد خرید شما خالی است.
تولیدمثل جنسی نهاندانگان یکی از مباحث مهم و کنکوری از زیست یازدهم است و معمولاً از نکات این قسمت، برای طرح سوالات زیست گیاهی کنکور استفاده می‌شود. در ادامه نکات مهم و کنکوری این مبحث را فرا خواهید گرفت.
انواع گل در نهاندانگان
- گل ساختاری اختصاص یافته برای تولید مثل جنسی است.
- اجزای گل شامل: گلبرگ، کاسبرگ، پرچم و مادگی است. (نهنج نیست.)
- اجزای گل در چهار حلقه هم مرکز تشکیل می‌شوند.
- حلقه اول کاسبرگ، حلقه دوم گلبرگ، حلقه سوم پرچم و حلقه چهارم مادگی است.
- مادگی گل از یک یا تعدادی برچه ساخته شده و در مادگی‌های چند برچه‌ای فضای مادگی با دیواره برچه‌ها از هم جدا می‌شود.
- گل‌ها را بر اساس وجود هر چهار حلقه یا نبودن بعضی حلقه‌ها در دو گروه گل‌های کامل یا ناکامل قرار می‌دهند.
- اگر گلی هر دو حلقه سوم و چهارم را دارا باشد گل دو جنسی و اگر فقط یکی را داشته باشد تک جنسی نام دارد. مثل گل گیاه کدو
تشکیل یاخته‌های جنسی
- یاخته جنسی نر در گیاهان بی‌دانه و بی‌گل (مثل خزه) وسیله حرکتی دارد و می‌تواند در قطره‌های آب یا رطوبتی که سطح گیاه را پوشانده، شنا کند و خود را به یاخته جنسی ماده برساند.
- یاخته جنسی نر در گیاهان گل‌دار وسیله حرکتی ندارد. بنابراین، در این گیاهان برای انتقال یاخته جنسی نر ساختاری به نام لوله گرده تشکیل می‌شود.
تشکیل یاخته جنسی نر در گیاهان گل‌دار
- در بساک ساختاری به نام کیسه گرده وجود دارد که دارای یاخته‌های دولاد می‌باشد.
- از تقسیم کاستمان (میوز) این یاخته‌های دولاد، چهار یاخته تک‌لاد ایجاد می‌شود که در‌واقع گرده‌های نارس‌اند.
- هریک از این یاخته‌ها با انجام یک تقسیم رشتمان (میتوز) و تغییراتی در دیواره، به دانه‌گرده رسیده تبدیل می‌شوند.
- اجزای دانه‌گرده رسیده: یک دیواره‌ی خارجی، یک دیواره‌ی داخلی، یک یاخته رویشی و یک یاخته زایشی.
- اندازه یاخته زایشی از یاخته رویشی کوچک‌تر است.
تشکیل یاخته جنسی ماده در گیاهان گل‌دار
برای آشنایی با گامت ماده توصیه میکنم ابتدا کلیپ زیر، که بخشی از فیلم مفهومی زیست یازدهم است را تماشا کنید:
- محل تشکیل تخمک، تخمدان است که به صورت بخشی متورّم در گل دیده می‌شود.
- تخمک پوششی دولایه‌ای دارد که سلول‌های دولادی بافت خورش را در بر می‌گیرند.
- یکی از یاخته‌های بافت خورش بزرگ شده و تقسیم کاستمان انجام می‌دهد و چهار یاخته تک‌لادی ایجاد می‌کند.
- از این چهار یاخته فقط یکی باقی می‌ماند (و سه یاخته‌ی دیگر ازبین می‌روند.) و با انجام سه بار تقسیم رشتمان، ساختاری به نام کیسۀ رویانی با تعدادی یاخته ایجاد می‌کند.
- تخم‌زا و یاخته دو هسته‌ای از یاخته‌های کیسه رویانی‌اند که در لقاح با یاخته‌های جنسی نر شرکت می‌کنند.
- کیسه رویانی شامل ۷ یاخته و ۸ هسته می‌باشد.
گرده افشانی
- با شکافتن دیواره بساک، گرده‌ها رها می‌شوند.
- دیواره خارجی دانه‌های گرده منفذدار و ممکن است صاف یا دارای تزئیناتی باشد.
- دانه‌های گرده به وسیله‌ی باد، آب و جانوران در محیط پراکنده می‌شوند و از گلی به گل دیگر منتقل می‌گردند.
- به انتقال دانه‌گرده از بساک به کلاله، گرده‌افشانی می‌گویند.
- در صورتی که کلاله گرده را بپذیرد، یاخته رویشی رشد می‌کند و از رشد آن لوله گرده تشکیل می‌شود.
- لوله گرده به درون بافت کلاله و خامه نفوذ می‌کند.
- همراه لوله گرده، دو یاخته جنسی نر (زامه) هم به سمت تخمک و کیسه رویانی می‌روند.
- این دو زامه از تقسیم یاخته زایشی در لوله‌گرده ایجاد شده‌اند.
لقاح و تشکیل تخم
- نهاندانگان، لقاح مضاعف یا دوتایی دارند.
- از آمیزش یکی از زامه‌ها با یاخته تخم‌زا، تخم اصلی تشکیل می‌شود که این تخم به رویان نمو می‌یابد.
- زامه دیگر با یاخته دو هسته‌ای آمیزش می‌یابد و تخم ضمیمه را ایجاد می‌کند.
- تخم ضمیمه با تقسیم‌های متوالی بافتی به نام درون‌دانه (آندوسپرم) را ایجاد می‌کند.
- آندوسپرم از یاخته‌های نرم آکنه‌ای (پارانشیمی) ساخته شده و ذخیره غذایی برای رشد رویان است.
- اگر هسته تخمِ ضمیمه تقسیم شود، اما تقسیم سیتوپلاسم انجام نگیرد، بافتِ درون‌دانه به صورت مایع دیده می‌شود. مثل: شیر نارگیل.
- بخش گوشتی و سفیدرنگ نارگیل، درون‌دانه‌ای است که در آن تقسیم سیتوپلاسم نیز انجام شده‌است.
گل‌ها و گرده افشان‌ها
- جانورانی که گرده‌ها را از گلی به گل دیگر منتقل می‌کنند، گرده‌افشان نامیده می‌شوند.
- پیکر این جانوران، هنگام تغذیه از گل‌ها به دانه‌های گرده آغشته می‌شود و به این ترتیب دانه‌های گرده را از گلی به گل دیگر منتقل می‌کنند.
- عوامل جذب جانوران به سمت گل‌ها: رنگ‌های درخشان، بوهای قوی و شهد گل‌ها.
زنبورهای عسل گل‌هایی را گرده‌افشانی می‌کنند که:
- شهد آن‌ها قند فراوانی داشته باشد.
- گل‌هایی که علائمی دارند که در نور فرابنفش دیده می‌شوند و زنبور را به سوی شهد گل هدایت می‌کنند.
- گل‌هایی که فاقد رنگ درخشان، رایحه قوی و شیره هستند، دارای تعداد فراوانی گل‌های کوچک می‌باشند و گرده‌افشانی آن‌ها وابسته به باد می‌باشد. مثل: گل درخت بلوط
در صورتی که برای زیست سال یازدهم، نیاز به یک آموزش جامع و مفهومی دارید، استفاده از بسته مفهومی زیست یازدهم را به شما توصیه میکنم. برای اطلاعات بیشتر بر روی تصویر زیر کلیک کنید:
دانلود فایل PDF خلاصه‌ای از تولیدمثل جنسی نهاندانگان زیست یازدهم
در انتهای توصیه میکنم به مطالب زیر هم سر بزنید:
- خلاصه‌ای از تولید مثل غیرجنسی گیاهان
- خلاصه‌ای از ویژگی های سلول گیاهی
- خلاصه‌ای از سامانه بافتی در گیاهان
برای دریافت مطالب کنکوری بیشتر، عضو کانال تلگرام زیست کنکور و پیج اینستاگرام زیست ما بشوید و برای تماشای کلیپ های آموزشی به کانال آپارات ما نیز مراجعه کنید.
اگر شما هم راجع به ” تولیدمثل جنسی نهاندانگان زیست یازدهم” سوالی دارید، زیر همین پست بنویسید. قول می دهیم تا جای ممکن پاسخ دهیم.
