سبد خرید شما خالی است.
تقسیم میوز (کاستمان)، بخشی از فصل تقسیم یاخته از زیست یازدهم است! هر ساله یک سوال از این بخش و یا بخش رشتمان در کنکور مطرح می‌شود. در ادامه با خلاصه‌ای از کاستمان (میوز) زیست یازدهم آشنا خواهید شد و نکات کنکوری و مهم این بخش را فرا خواهید گرفت.
دسترسی سریع پنهان
- یاخته‌های مؤثر در تولیدمثل جنسی با نوعی تقسیم کاهشی به نام کاستمان ایجاد می‌شوند.
- چرا باید میوز رخ دهد؟ در تولیدمثل جنسی، دو یاختۀ جنسی (گامت) با هم ترکیب و هسته‌های آن‌ها با هم ادغام می‌شوند. حال اگر هرکدام از این هسته‌ها ۲n باشند، درهر نسل تعداد مجموعه‌های کروموزومی یاخته‌ها دوبرابر می‌شد. میوز (کاستمان) مانع این امر می‌شود.
مراحل میوز (کاستمان)
- کاستمان از دو مرحلۀ کلی کاستمان ۱ و ۲ تشکیل شده است.
- پس از تقسیم هسته، تقسیم سیتوپلاسم نیز انجام می‌شود.
- پیش از این تقسیم نیز، مانند رشتمان، اینترفاز رخ می‌دهد.
میوز یک (کاستمان ۱)
پروفاز I
- فام‌تن‌های همتا از طول کنار هم قرار گرفته، فشرده شده و ساختار چهارتایه (تتراد) را به‌وجود می‌آورند.
- جفت سانتریول‌ها ازهم دور می‌شوند و به قطبین می‌روند و دربینشان دوک‌های تقسیم تشکیل می‌شود.
- تترادها از ناحیه‌ی سانترومر به دوک‌های تقسیم متصل می‌شوند.
- غشای دولایه‌ی هسته شروع به تجزیه‌شدن می‌کند.
- نکته: فرایند کراسینگ‌اور (جابجایی قطعات کروموزومی بین فام‌تن‌های همتا) در این مرحله رخ می‌دهد.
متافاز I
- ردیف شدن تترادها در سطح استوایی سلول به وسیله رشته‌های دوک در این مرحله رخ می‌دهد.
- فام‌تن‌ها حداکثر فشردگی را پیدا می‌کنند.
آنافاز I
- فام‌تن‌های همتا که مضاعف شده‌اند، از هم جدا می‌شوند و به سمت قطبین یاخته حرکت می‌کنند.
- نحوۀ کوتاه شدن رشته‌های دوک، شبیه فرایند رشتمان (میتوز) است.
- فام‌تن‌های دو کروماتیدی در دو قطب سلول تجمع میابند.
تلوفاز I
- تشکیل غشا هسته در اطراف فام‌تن‌های دو کروماتیدی رخ داده و به تدریج از بین رفتن رشته‌های دوک اتفاق می‌افتد.
- نکته: معمولاً در پایان کاستمان ۱، تقسیم سیتوپلاسم انجام می‌شود.
- پس از پایان میوز I ، به سرعت مرحله اینترفاز بعدی بدون وجود مرحله S بینابینی انجام می‌شود و سلول‌های دختری هاپلوئید وارد مرحله میوز II می‌شوند.
- میوز II تقسیمی مشابه میتوز می‌باشد.
میوز دو (کاستمان ۲)
پروفاز II
- تشکیل رشته‌های دوک در هر سلول دختری n کروموزومی (هاپلویید) به‌وسیله سانتریول‌ها اتفاق می‌افتد.
- غشا هسته تشکیل شده در مرحله تلوفاز میوز I، بار دیگر تجزیه می‌شود.
متافاز II
- قرار گرفتن کروموزوم‌های دو کروماتیدی در سطح استوایی یاخته در این مرحله رخ می‌دهد.
- اتصال کروموزوم‌ها از ناحیه سانترومر به دورشته دوک که در قطبین سلول واقع شده‌اند.
آنافاز II
- جدا شدن کروماتید‌های خواهری کروموزوم از یکدیگر و در ادامه حرکت کروماتیدها به سمت قطب سلول همانند آنافاز تقسیم میتوز، اتفاق می‌افتد.
- آنافاز ۲ میوز
تلوفاز II
- تشکیل پوشش هسته در اطراف کروموزوم‌های تک کروماتیدی واز بین رفتن رشته‌های دوک انجام می‌شود.
- کروماتیدها تبدیل به کروماتین می‌شوند و کروموزوم‌ها ناپدید می‌شوند و به این ترتیب بار دیگر غیرقابل روئیت شده و در انتها از هر سلول دختری هاپلوئید، دو سلول دیگر ایجاد می‌شود.
- در پایان میوز از یک سلول دیپلوئید، چهار سلول هاپلوئید تشکیل می‌شود.
تغییر در تعداد فام‌تن‌ها
- گرچه تقسیم یاخته‌های با دقت زیاد انجام می‌شود، ولی به ندرت ممکن است اشتباهاتی در روند تقسیم رخ دهد.
انواع خطاهای میوزی (کاستمانی)
۱ . چند لادی شدن
- یعنی سلول به حالت پلی‌پلوئیدی درآید.
- علت وقوع: اگر در مرحله‌ی آنافاز همۀ فام‌تن‌ها بدون این‌که از هم جدا شوند به یک یاخته بروند، آن یاخته دو برابر فام‌تن خواهد داشت و یاخته‌ی دیگر فاقد فام‌تن خواهدبود.
- در آزمایشگاه می‌توان با تخریب رشته‌های دوک تقسیم این وضعیت را ایجاد کرد و سلول چندلادی ایجاد کرد.
- به یاخته یا جانداری که یاخته‌های آن بیش از دو مجموعه فام‌تن داشته‌باشد، چندلاد گفته می‌شود.
- مثال: گندم زراعی ۶n و موز ۳n است که چندلاد محسوب می‌شوند.
فلش کارت بالا، نمونه‌ای از فلش‌کارت‌های جامع زیست ماست و باعث می‌شود زیست کنکور را دیگر فراموش نکنید! برای اطلاعات بیشتر روی فلش‌کارت زیست کلیک کنید.
۲ . با هم ماندن فام تن ها
- علت وقوع: در این حالت، یک یا چند فام‌تن در مرحلۀ آنافاز تقسیم میتوز یا میوز از هم جدا نمی‌شوند.
- نتیجه وقوع: در یاخته‌های حاصل، کاهش یا افزایش یک یا چند فام‌تن مشاهده می‌شود.
- مثال: سندرم (نشانگان) داون
سندرم داون
- نمونه‌ای از با هم ماندن فام تن هاست
- افراد مبتلا به داون، در یاخته‌های پیکری خود ۴۷ فام‌تن دارند.
- فام‌تن اضافی مربوط به شمارۀ ۲۱ است.
- یاخته‌های پیکری این افراد به‌جای دوعدد کروموزوم ۲۱، سه عدد از آن را دارند.
- علت وقوع: یکی ازیاخته‌های جنسی (گامت) به‌وجود آورنده‌ی فرد داون، به‌جای یک عدد کروموزوم۲۱، دوعدد از آن را دارا بوده و به سلول تخم (زیگوت) منتقل کرده‌است. از طرفی گامت دیگر حاوی یک کروموزوم ۲۱ بوده بنابراین سلول تخم دارای سه عدد کروموزوم۲۱ می‌شود.
برای آشنایی بیشتر با سندروم داون و با هم ماندن فام تن ها توصیه میکنم کلیپ زیر، که بخشی از فیلم مفهومی زیست یازدهم است را تماشا کنید:
عوامل به‌وجود آورنده سندروم داون
- بالابودن سنّ مادران در هنگام بارداری از عوامل مهم بروز این بیماری است.
- عوامل محیطی نیز می‌توانند موجب اختلال در تقسیم کاستمان شوند. مثل: دخانیات، الکل، مجاورت با پرتوهای مضر و آلودگی‌ها نیز می‌توانند در روند جداشدن فام‌تن‌ها در هردوجنس، اختلال ایجاد کنند.
- نکته: احتمال تولد فرزند مبتلا به سندرم داون در یک مادر ۵۰ ساله، ۸ درصد و در یک مادر ۴۵ ساله، ۳ درصد می‌باشد.
کاریوتیپ
- تصویری است از کروموزوم‌های در حال تقسیم که برحسب اندازه و شکل ردیف شده‌اند و به‌ترتیب طول، از بزرگ‌ترین به سمت کوچک‌ترین نام‌گذاری می‌شوند.
- کاربرد: تجزیه و تحلیل ناهنجاری در تعداد کروموزوم به‌وسیله مطالعه این کروموزوم‌ها، توسط میکروسکوپ انجام می‌شود.
- از طریق کاریوتیپ می‌توان جهش‌های جابجایی و مضاعف شدن و حذف را نیز شناسایی کرد. چون شکل کروموزوم تغییر می‌کند. در اصل می‌توان گفت جهش‌های کروموزومی قابلیت بررسی دارند.
- بهترین زمان برای تهیه کاریوتیپ، مرحله متافاز میتوزمی‌باشد. چون حداکثر فشردگی کرومزوم‌ها در این مرحله رخ‌می‌دهد.
در صورتی که برای زیست سال یازدهم، نیاز به یک آموزش جامع و مفهومی دارید، استفاده از بسته مفهومی زیست یازدهم را به شما توصیه میکنم. برای اطلاعات بیشتر بر روی تصویر زیر کلیک کنید:
دانلود فایل PDF خلاصه‌ای از کاستمان (میوز) زیست یازدهم
در انتهای توصیه میکنم به مطالب زیر هم سر بزنید:
برای دریافت مطالب کنکوری بیشتر، عضو کانال تلگرام زیست کنکور و پیج اینستاگرام زیست ما بشوید و برای تماشای کلیپ های آموزشی به کانال آپارات ما نیز مراجعه کنید.
اگر شما هم راجع به ” کاستمان (میوز) یازدهم” سوالی دارید، زیر همین پست بنویسید. قول می دهیم تا جای ممکن پاسخ دهیم.
خیلی خیلی مفید بود ممنون از شما ??
خیلی ممنون موفق باشید.
سلام
علیک سلام.