سبد خرید شما خالی است.
دستگاه تولید مثل مرد اندامی است که وظیفه اصلیش تولیدمثل است. در ادامه این مقاله به بررسی خلاصه‌ای از وظایف و بخش‌های مختلف این اندام خواهیم پرداخت.
دسترسی سریع پنهان
وظایف دستگاه تولید مثل مرد
- تولید یاخته جنسی نر (زامه یا همان اسپرم): وظیفه اصلی
- ایجاد محیطی مناسب برای نگهداری از زامه‌ها
- انتقال زامه‌ها به خارج از بدن
- تولید هورمون جنسی مردانه (تستوسترون)
بخش‌های مختلف دستگاه تولید مثل مرد
- بیضه (خاگ)
- کیسه بیضه
- اپیدیدیم (برخاگ)
- مجرای زامه‌بر (اسپرم‌بر)
- وزیکول سمینال
- غده پروستات
- غده پیازی میزراهی
بیضه (خاگ)
- غدد جنسی نر هستند.
- درون کیسه بیضه قرار دارند.
- زامه‌ها در یک جفت بیضه قرار دارند.
- در آن تعداد زیادی لوله‌های پرپیچ و خم به نام لوله‌های زامه ساز (اسپرم ساز) وجود دارد و درون این لوله‌ها از هنگام بلوغ تا پایان عمر، زامه تولید می‌شود و در بین لوله‌های زامه ساز، یاخته‌های بینابینی قرار دارند که نقش ترشح هورمون جنسی نر (تستوسترون) را برعهده دارند.
کیسه بیضه
- محل طبیعی آن، خارج و پایین محوطه شکمی است که باعث می‌شود دمای درون آن، حدود سه درجه پایین‌تر از دمای بدن قرار گیرد و این دما برای فعالیت بیضه‌ها و تمایز صحیح زامه‌ها (اسپرم‌ها) ضروری است.
- وجود شبکه‌ای از رگ‌های کوچک، به تنظیم دمای آن کمک می‌کند.
اپیدیدیم (برخاگ)
- پس از تولید زامه در لوله‌های زامه ساز، از بیضه‌ها خارج و به درون این لوله‌ی پیچیده و طویل منتقل می‌شوند.
- ابتدا قادر به حرکت نیستند و باید حداقل هجده ساعت در این اندام بمانند تا توانایی حرکت در آن‌ها ایجاد شود.
مجرای زامه‌بر (اسپرم‌بر)
- پس از مرحله بالا، زامه‌ها وارد این مجرای طویل می‌شوند.
وزیکول سمینال
- هرکدام از مجراهای زامه‌بر در حین عبور از کنار و پشت مثانه، ترشحات غده وزیکول سمینال را دریافت می‌کند.
- این غدد، مایعی غنی از فروکتوز را به اسپرم‌ها اضافه می‌کنند. (فروکتوز، انرژی لازم برای فعالیت زامه‌ها را فراهم می‌کند.)
فلش کارت بالا، نمونه‌ای از فلش‌کارت‌های جامع زیست ماست و باعث می‌شود زیست کنکور را دیگر فراموش نکنید! برای اطلاعات بیشتر روی فلش‌کارت زیست کلیک کنید.
غده پروستات
- دو مجرای زامه‌بر در زیر مثانه وارد این غده شده و به میزراه متصل می‌شوند.
- در انسان به اندازه یک گردو است.
- حالتی اسفنجی دارد.
- با ترشح مایعی شیری رنگ و قلیایی به خنثی کردن مواد اسیدی موجود در مسیر عبور زامه به سمت گامت ماده، کمک می‌کند.
غده پیازی میزراهی
- بعد از پروستات، یک جفت غده پیازی میزراهی به میزراه متصل می‌شوند.
- به اندازه نخود فرنگی اند.
- ترشحات قلیایی و روان کننده‌ای را به مجرا اضافه می‌کنند.
مایع منی
به مجموع ترشحات سه نوع غده‌ی وزیکول سمینال، پروستات و پیازی میزراهی که زامه‌ها را از طریق میزراه به بیرون از بدن منتقل می‌کنند، گفته می‌شود.
زامه زایی (اسپرم زایی)
- زامه زا (اسپرماتوگونی)
با رشتمان (میتوز) تقسیم می‌شوند و دو یاخته حاصل می‌شود:
۱- اسپرماتوگونی (زامه زا):
در لایه زاینده می‌ماند تا لایه زاینده حفظ شود.
به یاخته‌های زاینده دیواره لوله‌های اسپرم ساز گفته می‌شود.
نزدیک سطح خارجی لوله‌ها قرار گرفته‌اند.
۲- اسپرماتوسیت (زام یاخته) اولیه:
با تقسیم کاستمان (میوز) یک، دو یاخته به نام زام یاخته (اسپرماتوسیت) ثانویه تولید می‌کند.
- زام یاخته ثانویه:
تک لاد (هاپلوئید) اند.
دارای کروموزوم (فام تن) های مضاعف شده
هرکدام از این یاخته‌ها، با انجام کاستمان دو، دو زام یاختک (اسپرماتید) ایجاد می‌کند.
- زام یاختک (اسپرماتید):
تک لاد (هاپلوئید) اند.
دارای کروموزوم‌های غیرمضاعف
- زامه (اسپرم):
رخ دادن تمایزی در حین حرکت زام یاختک‌ها به سمت وسط لوله‌های زامه ساز، سبب تبدیل آن به زامه (اسپرم) می‌شود. (تقسیمی درکار نیست!)
ترتیب مراحل تمایز زام یاختک به زامه
- یاخته‌ها از هم جدا و تاژک‌دار می‌شوند.
- از دست دادن مقدار زیادی سیتوپلاسم
- فشرده شدن هسته و قرارگیری آن در سر زامه
- ایجاد حالت کشیدگی در یاخته
توجه: یاخته‌های سرتولی که در دیواره لوله‌های اسپرم ساز وجود دارند، با ترشحات خود تمایز زامه‌ها را هدایت می‌کنند و در همه مراحل زامه زایی، پشتیبانی و تغذیه یاخته‌های جنسی و بیگانه خواری باکتری‌ها را برعهده دارند.
ساختار زامه (اسپرم)
زامه سه قسمت دارد:
- سر: دارای یک هسته بزرگ، مقداری سیتوپلاسم، کیسه‌ای پر از آنزیم به نام تارک تن (آکروزوم) است.
- تنه (قطعه میانی): وجود تعداد زیادی راکیزه (میتوکندری)
- دم: با حرکات خود، زامه را به جلو می‌راند.
نقش هورمون‌ها در فعالیت دستگاه تولید مثل مرد
از بخش پیشین غده زیرمغزی (هیپوفیز)، دو هورمون محرک غدد جنسی یعنی FSH و LH ترشح می‌شود.
وظیفه FSH در دستگاه تولید مثل مردان
تحریک یاخته‌های سرتولی برای تمایز زامه
وظیفه LH در دستگاه تولید مثل مردان
تحریک یاخته‌های بینابینی برای ترشح هورمون تستوسترون (هورمون جنسی مردانه)
- تنظیم میزان ترشح این هورمون‌ها با سازوکار بازخورد منفی انجام می‌شود.
توجه: دو مفهوم بسیار مهم را هرگز با هم اشتباه نگیریم! مقصود از هورمون‌های محرک غدد جنسی، LH و FSH است که از بخش پیشین هیپوفیز ترشح می‌شود، اما منظور از هورمون‌های جنسی، استروژن و پروژسترون در جنس ماده و تستوسترون در جنس نر است که هورمون‌های جنسی زنانه از تخمدان‌ها و هورمون جنسی مردانه از بیضه‌ها (خاگ) ترشح می‌شود.
دانلود فایل PDF دستگاه تولید مثل در مردان
در صورتی که نیاز به یک بسته آموزشی کامل جهت تدریس مفهومی زیست یازدهم دارید، بر روی لینک زیر کلیک کنید:
در انتهای توصیه می کنم به مطالب زیر هم سر بزنید:
برای دریافت مطالب کنکوری بیشتر، عضو کانال تلگرام زیست کنکور و پیج اینستاگرام زیست ما بشوید و برای تماشای کلیپ های آموزشی به کانال آپارات ما نیز مراجعه کنید.
اگر شما هم راجع به ” دستگاه تولید مثل مردان زیست یازدهم ” سوالی دارید، زیر همین پست بنویسید. قول می دهیم تا جای ممکن پاسخ دهیم.
✨✨✨✨✨